Ur. 2 maja1660 w Palermo

Zm. 24 października 1725 w Neapolu

Włoski kompozytor okresu baroku

Urodził się w rodzinie „muzycznej”, wśród jego rodzeństwa byli śpiewacy i skrzypek. Jako 12-latek wyjechał do Rzymu, gdzie kształcił się muzycznie, stykając z takimi sławami tego czasu jak Giacomo Carissimi, Bernardo Pasquini i Arcangelo Corelli. Od 1678 pracował jako maestro di capella w kościele San Giacomo degli Incurabili, od 1682 w parafii San Girolami della Carità. W 1678 poślubił Antonię Anzalone, z którą miał dziesięcioro dzieci. Jego twórczość operowa przyniosła mu sławę i uznanie. Został mianowany kapelmistrzem królowej Katarzyny Szwedzkiej (1679–1683).

Po powrocie do Neapolu z mianowania wicekróla, markiza del Carpio, objął dyrekcję teatru San Bartolomeo. W latach 1684–1702 skomponował 32 opery (m.in. La Rosmene, 1686, La Teodora Augusta, 1692, Pirro e Demetrio, 1694, Massimo Pupino, 1695, L’Emireno, 1697, Il prigioniero fortunato, 1695, Laodicea e Berenice, 1701) i stał się czołowym przedstawicielem operowej szkoły neapolitańskiej. Równocześnie tworzył też dramaty religijne (La Santa Genuinda, 1694) i oratoria (La Giuditta, 1693, do tekstu kardynała Pamphiliego). Po przeprowadzce do Florencji pracował dla Ferdynanda Medyceusza, następnie otrzymał stanowisko w rzymskiej bazylice Santa Maria Maggiore. Ponieważ opera była wówczas w Rzymie zakazana, pisał muzykę religijną, głównie oratoria (Il Sedecia, 1705, Humanità e Lucifero, 1706). Wystawiał też, jednak bez powodzenia, opery w Wenecji (Mitridate Eupatore i Il trionfo della libertà, 1707). W końcu powrócił do Neapolu, gdzie wystawił 11 nowych oper, m.in. Il Tigrane (1715). Jego ostatnie dzieła zostały wystawione w Rzymie (Marco Attilio Regolo, 1719, La Griselda, 1721).

Zmarł w Neapolu w 1725 roku. Jego syn, Domenico, również kompozytor, z czasem przyćmił sławą ojca.

Opery Alessandra Scarlattiego

Ur. 17 sierpnia 1686 w Neapolu

Zm. 3 marca 1768 w Neapolu

Włoski kompozytor późnego baroku, także słynny nauczyciel śpiewu

Urodził się w Neapolu. Wcześnie objawił talent muzyczny, w wieku 10 lat rozpoczął naukę w neapolitańskim w konserwatorium Poveri di Gesù Cristo. W 1708 zadebiutował operą Agrippina, wystawianą m.in. w domu dowodzącego neapolitańskim wojskiem księcia von Hesse-Darmstadt. Wkrótce został jego maestro di capella, a niedługo później pełnił tę samą funkcję w domu portugalskiego ambasadora. W latach 1715–1721 był profesorem w Conservatorio di San’Onofrio i Poveri di Gesù Cisto. Jego uczniami byli najwybitniejsi śpiewacy epoki, m.in. Carlo Broschi, zwany Farinelli, a także kastraci Caffarelli i Antonio Uberti, a także kompozytor Johann Adolf Hasse. Od 1720 Porpora współpracował z poetą i librecistą Pietro Metastasiem. Komponował i wystawiał kolejne opery w Rzymie (Berenice, we współpracy z Domenico Scarlattim, 1718, Eumene, 1721), w Reggio Emilii (Didona abbadonata, 1725), a przede wszystkim w Wenecji (Semmiramide riconosciuta, 1729).

W 1733 roku na zaproszenie arystokracji angielskiej popieranej przez księcia Walii Fryderyka Ludwika, a niechętnej działającej pod patronatem królewskim operze Haendla, przybył do Londynu i rozpoczął współpracę z Opera of the Nobility. Jej inauguracyjnym przedstawieniem była skomponowana przez Porporę Arianna in Nasso. W operze szlacheckiej występowało wielu znakomitych śpiewaków (m.in. Farinelli i Faustina Bordoni), współpracował z nią również mąż Faustiny, Johann Adolf Hasse. W 1735 roku powstała najsłynniejsza opera Porpory, Polifemo. Jednak Haendel wytrzymał walkę z konkurencją, zaś Opera of the Nobility zbankrutował w 1737 roku.

Porpora wrócił do Italii i w 1739 roku został maestro di capella konserwatorium Santa Maria di Loreto w Neapolu. Po trzech latach, podczas których wystawił siedem nowych oper, przeniósł się do Wenecji i pracował dla Ospedale della Pietà i Ospedaletto.

Od 1747 roku Porpora pracował w Dreźnie, gdzie nauczał śpiewu księżniczkę Marię Antonię, a także piastował stanowisko court kapellmeister, zaś od 1753 przebywał w Wiedniu, gdzie m.in. spotkał i nuczał młodego Haydna.

W 1754 roku wydał 12 sonat skrzypcowych zadedykowanych księżniczce Marii Antonii. W 1760 na powrót osiadł w Neapolu, jednak borykał się ze stopniową utratą powodzenia i coraz większymi kłopotami finansowymi. Zmarł w nędzy w 1768 roku.

Opery Porpory

Ur. 4 stycznia 1710 w Jesi pod Anconą

Zm. 16 marca 1736 w Pozzuoli

Włoski kompozytor, skrzypek i organista okresu baroku

Urodził się jako Giovanni Battista Draghi, przyjął jednak nazwisko od miejscowości Pergola, z której pochodziła jego rodzina. Trójka jego rodzeństwa zmarła w dzieciństwie. W rodzinnym mieście uczył się u miejscowego muzyka Francesco Santiniego. We wczesnych latach 20-tych XVIII wieku przyjechał do Neapolu i wstąpił do konserwatorium dei Poveri di Gesù Cristo, prawdopodobnie dzięki stypendium margrabiego Cardola Marii Pianettiego.  Studiował śpiew, grę na skrzypcach i kompozycję, a wśród jego nauczycieli byli Francesco Durante i Leonardo Vinci. W 1731 roku skomponował swoją pierwszą operę, Salustia. Wstąpił wówczas na służbę księcia Ferdynanda Colonna Stigliano jako maestro di capella na jego dworze. W 1732 roku powstała opera buffa Lo frate’nnamorrato (1732), a w 1733 skomponował operę seria Il prigionier superbo  z dwoma intermezzami, z których jedno, La serva padrona, zdobyło ogromną popularność i przyniosło Pergolesiemu sławę.

W 1734 roku tron Neapolu objął Karol VII Burbon, a Pergolesi skomponował dlań Mszę F-dur, wystawioną w Rzymie. Otrzymał też nominację na maestro di capella na dworze księcia Maddaloniego. Powstała wówczas opera Adriano in Siria z intermezzem Livietta e Tracollo.

Sukces mszy przyniósł Pergolesiemu kolejne zamówienie z Rzymu na operę L’Olimpiade przeznaczoną na rzymski karnawał 1735. W tym samym roku powstała też opera komiczna Il Flaminio.

Od 1736 roku, z powodu postępującej gruźlicy, Pergolesi mieszkał w klasztorze franciszkanów w Pozzuoli. Skomponował tam swoje słynne dzieła Salve Regina oraz Stabat Mater. Zmarł w klasztorze i tamże został pochowany.

Opery Giovanniego Battisty Pergolesiego

właśc. Claudio Giovanni Crettinnieo Antonio Monteverdi

Ur. 15 maja 1567 w Cremonie

Zm. 29 listopada 1643 w Wenecji

Włoski kompozytor, skrzypek i śpiewak wczesnego baroku, jeden z twórców opery

Jego nauczycielem był najprawdopodobniej Marc’Antonio Ingegneri, maestro do capella katedry w Cremonie. Już jako młodzieniec objawił talent muzyczny, a swoje pierwsze kompozycje opublikował w wieku 15 lat. W 1587 wydał pierwszą księgę madrygałów.

Od 1592 na służbie dworu Gonzagów w Mantui (jako suonatore di vivuola), publikował kolejne księgi (1592, 1603, 1605). Na dworze Gonzagów skomponował swoją pierwszą operę L’Orfeo (1607), po niej zaś Ariannę (1608), z której ocalał jedynie słynny Lament. W 1610 roku skomponował nieszpory Vespro della Beata Vergine.

Wkrótce poślubił Claudię de Cattaneis i miał z nią troje dzieci. Owdowiał w 1607 roku. Po śmierci księcia Vincenta Gonzagi w 1612 roku odszedł z dworu i objął posadę maestro di capella w weneckiej bazylice św. Marka. Było to jedno z najbardziej prestiżowych stanowisk muzycznych w ówczesnej Italii. W 1632 roku przyjął święcenia kapłańskie. Uprawiał w tym czasie przede wszystkim muzykę sakralną – psalmy i koncerty wokalne zebrane w księgę Selva morale e spirituale (1640) oraz kolejne księgi madrygałów (1614, 1618, 1632, 1638 – z dialogiem dramatycznym Combattimento di Tancredi e Clorinda). W Wenecji wystawił swoje ostatnie opery: Il ritorno d’Ulisse in Patria, 1640, Le nozze d’Enea con Lawinia, 1641 (zaginiona) i L’incoronazione di Poppea, 1643. Zmarł 29 listopada 1643 roku w Wenecji.

Opery Claudia Monteverdiego

Ur. 25 marca 1699 w Bergedorfie pod Hamburgiem

Zm. 16 grudnia 1783 w Wenecji

Niemiecki kompozytor późnego baroku

Urodził się w rodzinie z muzycznymi tradycjami, a ojciec nauczył go podstaw muzyki. W wieku 19 lat wstąpił jako śpiewak tenorowy do opery w Hamburgu, którą kierował Reinhard Kaiser, który wcześniej zatrudnił jako skrzypka G.F. Haendla. W kolejnym sezonie Hasse został z polecenia Johanna Ulricha von Köninga zatrudniony w operze dworskiej księstwa Brunszwik-Lünenburg, gdzie zadebiutował jako kompozytor oper (Antigonus, 1723). Książe sfinansował dalszą edukację muzyczną Hassego i wysłał go do Italii. W 1724 kompozytor  odwiedził Neapol, gdzie zetknął się z Nicola Porporą i Alessandrem Scarlattim oraz spotkał słynnych śpiewaków, m.in. Farinellego.

Do roku 1730 Hasse przebywał we Włoszech, głównie w Neapolu, komponując dla tamtejszej opery królewskiej. W 1726 podróżował po Włoszech, a w 1727 poznał w Wenecji śpiewaczkę Fausitnę Bordoni, którą poślubił w 1730 roku. Dla scen włoskich skomponował w tym czasie 9 oper seria i 6 neapolitańskich.

W 1730 roku otrzymał posadę maestro di capella na dworze elektora saskiego w Dreźnie, gdzie razem z żoną przyjechał w roku 1731. Faustina stała się rychło ulubienicą drezdeńskiej publiczności, a zwłaszcza elektora i polskiego króla Augusta II Mocnego, przez co małżonkowie musieli się często rozstawać. Hasse podróżował do Włoch, a także do Londynu, gdzie przyłączył się do konkurującego z Haendlem Porpory. W jego teatrze wystawił w 1733 roku operę Artaserse. Komponował w tym czasie zarówno dla teatrów włoskich, jak i dla opery drezdeńskiej. W Dreźnie osiadł na stałe w 1739 roku, po śmierci Augusta II. Mieszkał tam z żoną do 1763 roku, w międzyczasie podróżując do Włoch, Wiednia, a prawdopodobnie również do Warszawy. Jedna z jego oper, Zenobia, została napisana specjalnie dla królewskiego teatru w Warszawie, tzw. Operalni, i tu miała premierę z okazji urodzin króla w 1761 roku.

W 1750 roku zdobył stanowisko Oberkappelmeistera, a w 1764 tytuł Supremum Musice Rector, co potwierdzało jego wysoką pozycję w świecie muzycznym. Komponował również dla dworu w Wiedniu, na którym cieszył się poparciem cesarzowej Marii Teresy i gdzie zetknął się z twórczością nastoletniego wówczas Mozarta. W 1771 wystawiono tam jego ostatnią operę Il Ruggiero. W końcu jednak opuścił Wiedeń i wrócił do Wenecji, gdzie w 1782 roku zmarła jego żona, a rok później on sam.

Był kompozytorem niezwykle płodnym, skomponował 120 oper, wiele oratoriów, kantat, mszy i utworów instrumentalnych.

Opery Hassego

George Frideric Handel (ang.)
Ur. 23 lutego 1685 w Halle
Zm. 14 kwietnia 1759 w Londynie
Niemiecki kompozytor późnego baroku, pracujący przez ponad 40 lat w Anglii

Urodził się w rodzinie bez tradycji muzycznych, jako syn Georga Händla, cyrulika i chirurga na służbie księcia Sachsen-Weissenfelds. Kształcił się muzycznie dzięki protekcji księcia i na jego życzenie. Gry na organach i klawesynie uczył się u Friedricha Wilhelma Zaucha, muzyka i kompozytora. W 1702 roku został organistą w Halle, jednak w 1704 porzucił to stanowisko i udał się do Hamburga, gdzie podjął pracę w operze jako skrzypek i klawesynista. Zetknął się tam z kompozytorem i dyrektorem opery Reinhardem Kaiserem, który powierzył mu kompozycje pierwszej opery (Almira, 1705 – 20 wystawień).

W 1706 roku wyjechał do Włoch na zaproszenie Ferdynanda Medyceusza, księcia Toskanii. Zetknął się tam z zarówno z wybitnymi mecenasami muzyki (markiz Francesco Maria Ruspoli, kardynał Carlo Colonna, kardynał Benedetto Pamphili), jak i z wybitnymi muzykami włoskimi tego czasu (Arcangelo Corelli, Alessandro i Domenico Scarlatti). We Włoszech powstały dzieła religijne (Dixie Dominus, 1707), oratoryjne (Il trionfo del tempo e del disinganno, 1707, La Resurrezione, 1708), kantatowe (Aci, Galatea e Polifemo, 1708), a w końcu operowe (Rodrigo, 1707, Agrippina, 1709 lub 1710 – 27 wystawień). Włoskie dzieła Haendla święciły triumfy i świadczyły o szybkim przyswojeniu sobie przez kompozytora osiągnięć muzyki włoskiej, a zwłaszcza opery neapolitańskiej, do której nawiązywał zarówno w oratoriach, jak i w operach.

W 1710 Haendel opuścił Włochy i objął posadę dyrektora muzycznego na dworze Jerzego Ludwika, elektora Hanoweru. W 1711 po raz pierwszy przybył do Anglii, gdzie wystawił w Londynie operę Rinaldo (15 wystawień). Zachęcony sukcesem tego dzieła, powrócił do Londynu w 1712 roku i wstąpił na służbę hrabiego Burlington. Powstały kolejne opery: sielanka Il pastor fido oraz Teseo (1713) i Amadigli (1715). W 1713 roku kompozytor wstąpił na służbę królowej Anny Stuart (skomponował dla niej Odę na urodziny królowej Anny), a po jej śmierci stworzył Te Deum dla jej następcy, Jerzego I, dawnego elektora Hanoweru i protektora Haendla. Postała wówczas także Pasja wg Brookesa (1717) i Muzyka na Wodzie (1717)  dedykowana królowi. Od 1717 Haendel pracował dla Jamesa Brydgesa, przyszłego księcia Chandos, i zamieszkał w jego rezydencji w Cannons. Skomponował wówczas cykl 11 hymnów Chandos Anthems, a także maskę pastoralną Acis and Galatea i oratorium Esther (1718).

W 1719 roku powstała Royal Academy of Music – zainicjowane przez szlachtę i popierane przez króla towarzystwo muzyczne finansowane przez subskrypcję. Haendel został jego dyrektorem artystycznym, zaś administratorem mianowano Johna Jacoba Heideggera, pochodzącego ze Szwajcarii impresaria muzycznego. Pierwszą operą skomponowana przez Haendla dla Royal Academy i wystawioną w King’s Theatre był Radamisto, a zadebiutował w niej kastrat Senesino, który był przez wiele lat najwybitniejszym wykonawcą oper kompozytora. W kolejnych latach Haendel zatrudnił m.in. słynne primadonny Franceskę Cuzzoni, a później Faustynę Bordoni – rywalizujące ze sobą i silnie skonfliktowane śpiewaczki. Wystawiono m.in. Floridante, Ottona, Flavię (1722/1723), Juliusza Cezara (1723/1724, Tamerlana, Rodelindę (1725), Alessandra, Scipione (1726), Admeta, Riccarda I (1727), Siroe, Tolomea (1728).

Po śmierci Jerzego I (1727) tron objął jego syn, Jerzy II Hanowerski. W tym roku Haendel przyjął obywatelstwo brytyjskie. W 1729 roku wycofali się subskrybenci, a tzw. druga Akademia zatrudniła znakomitą śpiewaczkę Annę Stradę del Po. Wystawiono Lotaria (1729), Partenope (1730), Poro, Ezio (1731), Sosarme (1732) i w końcu Orlanda (1732/1733). W tym czasie grupa opozycyjnych wobec króla arystokratów pod przewodnictwem księcia Walii Fryderyka Ludwika powołała do życia konkurencyjne przedsięwzięcie pod nazwą Opera of the Nobility, zatrudniające kompozytora Nicola Porporę oraz angażujące wybitnych  śpiewaków, w tym wykradzionego Haendlowi Senesina i legendarnego Farinellego. Haendel, walcząc o słuchaczy, zatrudnił kastrata Carestiniego, skomponował i wystawił – tym razem w Covent Garden – kolejne arcydzieła, m.in.: Arianna in Creta (1734), Ariodante, Alcina (1735), Atalanta (1736), Arminia, Giustinia, Berenice (1737). W kwietniu tego roku kompozytor podupadł na zdrowiu i przeszedł pierwszy atak paraliżu, który leczył w Akwizgranie. W tym czasie nastąpiło bankructwo Opera of the Nobility, a Porpora opuścił Londyn.

Haendel powrócił na scenę King’s Theatre i wystawił Faramonda (1738) oraz Serse (1738), w którym zadebiutował kolejny genialny kastrat, Caffarelli. Ostatnie opery włoskie w dorobku Haendla to Imeneo (1740) i Deidamia (1741). Jednak już wcześniej kompozytor stworzył kilka genialnych oratoriów, m.in. Athelię (1733), Saula i Izrael w Egipcie (1739). W roku 1739 kompozytor wydał Concerti Grossi op. 6. W 1742 roku oratorium Mesjasz odniosło spektakularny sukces w Dublinie i Haendel postanowił zastąpić sezony operowe, sezonami oratoryjnymi. Londyńska publiczność zaczęła bowiem bardziej cenić oratoria w języku angielskim niż włoską operę. Powstały kolejne dzieła: Samson (1743), Semele (1744), Hercules, Belshazzar (1745), Judas Maccabaeus (1747), Solomon, Susanna (1749), Theodora (1750), Jephta (1752), The Triumf of the Time and Truth (1757, rozszerzona wersja młodzieńczego oratorium z 1707, z tekstem w języku angielskim).

W tym czasie pogarszał się stan zdrowia kompozytora i, mimo leczenia oraz operacji, Haendel utracił wzrok. Zmarł w Wielką Sobotę 14.04.1759 roku o ósmej rano, a sześć dni później został pochowany w opactwie Westminsterskim. W jego pogrzebie uczestniczyło 3000 osób.

Opery Georga Friedricha Haendla

Ur. 4 marca 1678 w Wenecji

Zm. 27 lub 28 lipca 1741 w Wiedniu

Włoski skrzypek i kompozytor okresu baroku, ksiądz katolicki

Jego ojciec był skrzypkiem w bazylice św. Marka i pierwszym nauczycielem. W 1703 Antonio przyjął święcenia kapłańskie i temu zawdzięcza swój przydomek Il Prete Rosso, czyli Rudy Ksiądz. W tym samym roku rozpoczął pracę jako nauczyciel skrzypiec w Pio Ospedale della Pietà – ochronce dla dziewcząt, w której pracował do końca życia.

Pierwszy zbiór sonat opublikował w 1705 roku, a w 1711 wydał w Amsterdamie zbiór koncertów, którym wzbudził duże zainteresowanie. W 1713 zadebiutował operą Ottone in villa, rok później wystawił operę Orlando finto pazzo w teatrze Sant’Angelo w Wenecji, z którym współpracował następnie przez wiele lat jako impresario i kompozytor. Kolejne dzieła operowe wystawiał w Sant’Angelo i w Teatro San Moisè. W tym samym czasie napisał też łacińskie oratorium Juditha Triumphans (1716), jedno z licznych dzieł religijnych.

W 1718 wstąpił na służbę księcia Filipa von Hesse-Darmstadt, gubernatora Mantui, dla którego pisał kolejne opery. Twórczość sceniczna stanowiła w tym okresie pole jego głównych zainteresowań. Równolegle jednak komponował dzieła instrumentalne, zwłaszcza koncerty solowe, przede wszystkim na skrzypce. Najbardziej znanym dziełem tego okresu jest zbiór Il cimento dell’armonia e dell’invenzione, zawierający słynne Cztery pory roku (1725).

Wiele podróżował, pracując dla teatrów Wenecji, Mediolanu, i Rzymu. W 1726 w jednej z jego oper, Dorilla in Tempe, zadebiutowała Anna Girò, jego ulubiona śpiewaczka. W kolejnych latach komponował opery, a jego sława dociera na największe dwory Europy. Od 1735 roku nosił honorowy tytuł maestro di capella księcia Lotaryngii, równocześnie został też głównym kapelmistrzem w La Pietà. Jednak utracił to stanowisko w 1738. Stopniowo sława Vivaldiego w Wenecji gasła, a ostatnie opery nie cieszyły się powodzeniem. W 1740 wyjechał do Wiednia, dotarł tam w 1741 i miesiąc później zmarł.

Skomponował około 500 koncertów instrumentalnych, 35 oper, oratorium i wiele kompozycji sakralnych. Jednak jego twórczość popadła w zapomnienie, a jej ponowne odkrycie zawdzięczamy zainteresowaniu muzyką Jana Sebastiana Bacha, który dokonał transkrypcji koncertów skrzypcowych Vivaldiego na klawesyn. W 1926 roku odkryto tzw. rękopisy turyńskie, czyli partytury m.in. 140 dzieł instrumentalnych, 12 oper, 29 kantat Vivaldiego. Dało to początek renesansowi zainteresowania muzyką Rudego Księdza.

Opery i oratoria Antonia Vivaldiego