Juditha triumphans devicta Holofernis barbarie RV 644 – Judyta triumfująca, zwycięska nad barbarzyńcami Holofernesa
oratorium w dwóch częściach
muzyka Antonio Vivaldi
libretto łacińskie Jacopo Cassetti wg biblijnej Księgi Judyty
premiera w teatrze Ospedale della Pieta w Wenecji, listopad 1716
Premierowa obsada
Juditha (contralt) – Catherina
Vagaus, eunuch, sługa Holofernesa (sopran) – Barbara
Holofernes, wódz asyryjski (kontralt) – Apollonia
Abra, służąca Judyty (sopran) – Silvia
Ozias, najwyższy kapłan Betulii (kontralt) – Giulia
Premiera oratorium miała uczcić zwycięstwo nad Turkami w wojnie peloponeskiej i odstąpienie przez nich od oblężenia wyspy Korfu. Historia Judyty jest alegorią walki Wenecji z Imperium Otomańskim. Stąd postacie mają wyraźne znaczenie symboliczne: Judyta symbolizuje Wenecję, Holofernes – sułtana otomańskiego, Abra – chrześcijaństwo, a Ozjasz – papieża.
Część I
Nabuchodonozor, król asyryjski, wysyła swoją armię, kierowaną przez Holofernesa, do miasta Betulii, aby zmusić Żydów do oddania hołdu. Judyta, młoda i pobożna wdowa, wychodzi z oblężonego miasta ze swoją niewolnicą Abrą, aby udać się do obozu wroga i poprosić o litość (Quocum patriae me ducit amore). Vagaus, sługa Holofernesa, spotyka dwie kobiety (O quam vaga, venusta) i prowadzi je do asyryjskiego generała, którego Judyta prosi o łaskę dla Betulii (Quanto magis generoso). Holofernes – zachwycony urodą Judyty – zaprasza ją na kolację. Przerażona Judyta waha się (Agitata ifido flatu). Prosi Abrę, żeby towarzyszyła jej podczas uczty (Veni, me sequere fida). W Betulii dziewice żydowskie wznoszą psalmy, błagając Stwórcę o wsparcie dla Judyty.
Część II
W Betulii kapłan Ozjasz modli się o pomyślność misji Judyty. Tymczasem w obozie Asyryjczyków Holofernes wyznaje Judycie miłość. Żydówka udaje przychylność i twierdzi, że nie jest godna uczuć generała (Transit aetas). Jednak zrozumiawszy, że Holofernes nie ułaskawi Betulii, postanawia przyjąć zaproszenie do jego namiotu. Chór sławi miłość, która połączy wkrótce Judytę i Holofernsa (Plena nectare). Podczas uczty Judyta głosi pochwałę pokoju (Vivat in pace). Vagaus sławi nadchodzącą noc (Umbrae carae). Gdy pijany Holofernes zasypia, Judyta przywołuje Abrę i Vagausa. Eunuch sprząta po uczcie i nie domyślając się intencji Judyty, powierza obu kobietom opiekę nad Holofernesem. Abra staje na straży, a Judyta z modlitwą na ustach (recytatyw Summe astrorum Creator; aria In somno profundo) odcina głowę Holofernesa i pozostawia ciało w obozie. Kiedy Vagaus odkrywa zwłoki Holofernesa (Jam non procul ab axe), wzywa Furie, żądając zemsty na Żydach. Tymczasem Ozjasz, widząc Judytę wracającą do Betulii z głową wroga, wznosi pieśń dziękczynną.
Wykonania w Polsce
Relacja – Judyta, czyli kobieta triumfująca
Słowa kluczowe: barok, Juditha triumphans, oratorium, Vivaldi