Archiwa tagu: Comédie-lyrique

Platea na 200%

Jean-Philippe Rameau, Platée

Sala Koncertowa Akademii Muzycznej, Łódź
4,5.11.2021,
Kierownictwo muzyczne – Marcin Sompoliński
Reżyseria – Natalia Kozłowska
Scenografia, kostiumy – Zuzanna Markiewicz
Ruch sceniczny – Agnieszka Łuczyńska

Wykonawcy:
Platée, nimfa (tenor) – Łukasz Baltazar Kózka/Paul Belmonte
Kitajron, król Grecji (bas) – Wojciech Sztyk/ Adam Kamieniecki
La Folie, Szleństwo (sopran) – Aleksandra Bednarz
Merkury ( tenor) – Mikołaj Zgódka
Jowisz (bas) – Maciej Wągrocki/ Piotr Sroślak
Momus (bas) – Michał Słowikowski
Junona (sopran) – Anna Mielczarek/Weronika Leśniewska
Clarine (sopran) – Anna Liakh
Tespis (tenor/sopran) – Mikołaj Zgódka/Magdalena Deptuła
Talia (sopran) – Maria Okońska
Amor (sopran) – Marta Pierzchała
Satyr (bas) – Kamil Guszczyński
Tancerze –Magdalena Kowalewska, Magdalena Niełaczna, Kamil Olczyk, Karolina Stępniak
Chór Akademii Muzycznej w Łodzi
Międzyuczelniana Orkiestra Barokowa
dyr. Marcin Sompoliński

Usłyszałam ostatnio z usta pewnej melomanki, że przedstawienia studenckie są grane zwykle na 200%. Coś w tym jest. Co prawda to nie był główny powód mojej wyprawy do Łodzi, a główną role odegrała tu ciekawość: jak z operą Rameau zmierzy się bardzo przeze mnie ceniona reżyserka Natalia Kozłowska. Zwłaszcza że tego dzieła jeszcze w Polsce nie wystawiano – a przynajmniej nie udało mi się odkryć śladów takiej inscenizacji z przeszłości. A więc jedno z najbardziej znanych dzieł operowych Rameau, dość specyficzne, bo komiczne, w dodatku prapremiera i do tego pełna wersja sceniczna – czegóż chcieć więcej!

Już przed spektaklem słyszałam wypowiedź Natalii Kozłowskiej, że przygotowuje wersję uwspółcześnioną, że tłem wydarzeń będzie szkoła, panujące w niej stosunki, które ujawnią się szczególnie mocno podczas przygotowanego na scenie przedstawienia – czyli teatr w teatrze. I po przejrzeniu libretta wydało mi się to bardzo trafne. Rzeczywiście szkoła z jej ewidentną hierarchicznością – temat tak ograny w amerykańskich filmach dla młodzieży – to miejsce, w którym jak w soczewce skupiają się społeczne konflikty. Ich bohaterowie: szkolni liderzy, popularni i rządzący rówieśnikami przy pomocy paczki przyjaciół, klasowy tłumek, idący bez refleksji za liderami, i wreszcie outsiderzy, odstający od średniej, a więc nieco inni niż szkolna masa, walczący o swoją pozycję, często będący przedmiotem kpin, niewybrednych żartów i wreszcie przemocy. Kto lepiej może oddać na scenie to środowisko niż sama młodzież, która tkwiła niedawno bądź jeszcze tkwi w takim właśnie miejscu?

Na dokładkę libretto Platée znakomicie się do takiej transpozycji nadaje. Mamy więc liderów, olimpijskich władców Jowisza i Junonę, kręcących się wokół nich usłużnych wielbicieli: Merkurego, Kitajrona, Momusa i Amora, La Folie, czyli Szaleństwo – przybyłą z zewnątrz, ale na tyle silną, by bez problemu narzucić wszystkim swoją wizję i wreszcie prawdziwego outsidera, okropnie brzydką i w dodatku zarozumiałą nimfę-żabę, tytułową Plateę. Co ciekawe – w oryginale jest to rola przewidziana dla tenora. Powierzenie jej obecnie męskiemu śpiewakowi nabiera szczególnie mocnego znaczenia. Platea to przecież mężczyzna – nieheteronormatywny/transpłciowy/transwestyta? Jednym słowem prawdziwy odmieniec, którego inność jest dziś szczególnie trudna.

Wszystkie te wątki zostały w przedstawieniu świetnie wyeksponowane i wygrane, a zainscenizowanie romansu Jowisza z Plateą, aby zakpić z zazdrości Junony i równocześnie ją rozbroić, a wszystko kosztem tego/tej innej, zagrało znakomicie. Platea jest bowiem spragniona akceptacji i miłości, nie zważa na ostrzeżenia jedynej jej życzliwej osoby, czyli Clarine, przyjmuje awanse Jupitera z całą naiwnością i niekłamanym entuzjazmem. Obnażona podczas przygotowanej ceremonii ślubnej, bezlitośnie wyśmiana przez tłum, poniżona i upokorzona, zostaje sama ze swoją odmiennością i samotnością. Nieoczekiwanie ballet buffon nabiera cech prawdziwego tragizmu, a towarzyszący ostatnim chwilom Platei chóralny śmiech jakoś nie udziela się widzom. Wszystko, co zaplanował w swoim dziele Rameau zostało w przedstawieniu znakomicie wygrane i wykorzystane. Bardzo dobrze w tę koncepcję wpasowała się scenografia i kostiumy przygotowane przez Zuzannę Markiewicz. Od strony inscenizacyjnej przedstawienie nie miało słabych stron.

Fot. IR

O tym, że młodzi wykonawcy byli szczególnie predestynowani do grania w tak uwspółcześnionej operze pisałam wyżej. Sprawdzili się świetnie! W spektaklu brali udział studenci Wydziału Sztuk Scenicznych Akademii Muzycznej w Łodzi, Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie i Haute École de Musique w Genewie. Ja widziałam druga obsadę i po konfrontacji z widzami pierwszej obsady trochę żałuję, że nie widziałam na scenie Łukasza Baltazara Kózki. Ale jeśli rzeczywiście jest tak znakomicie zapowiadającym się tenorem, to na pewno wkrótce wszyscy o nim usłyszymy. Rola tytułowa jest szczególnie trudna, bo wymaga nie tylko dobrze ustawionego głosu, ale także operowania onomatopeją. Platea to przecież żaba, demonstruje więc cała gamę skrzeków i rechotów, co miało w zamierzeniu zwiększyć komizm postaci. Paul Belmonte radził z tym sobie średnio, wyraźnie był skupiony bardziej na ‚ludzkiej’ stronie swojego bohatera. Na wyróżnienie zasługują moim zdaniem Aleksandra Bednarz jako Szleństwo i Weronika Leśniewska jako Junona obie dziewczyny z mocnymi, dobrze ustawionymi głosami. A w ogóle – cała młoda ekipa spisywała się świetnie i dawała z siebie wszystko!

Warto też wspomnieć o tańcu – w końcu to ballet buffon. Taniec w barokowej operze francuskiej jest równie ważny, co śpiew, a momentami ważniejszy. Ruch sceniczny przygotowała Agnieszka Łuczyńska i był to taniec zupełnie współczesny, a równocześnie naturalny dla młodych tancerzy, czyli studentów Instytutu Choreografii i Technik Tańca Akademii Muzycznej w Łodzi. W tym żywiołowym tańcu uczestniczyli również zupełnie swobodnie soliści i chór śpiewający w tym przedstawieniu.

Maciej Sompollński i młodzi wykonawcy dziękują orkiestrze; fot. IR

I last but not least – orkiestra międzyuczelniana, prowadzona przez Marcina Sompolińskiego, a przygotowywana przez doświadczonego wiolonczelistę Jakuba Kościukiewicza, który zresztą wspierał młodych muzyków w orkiestrze, grała świetnie, tak samo żarliwie i równocześnie precyzyjnie. Rameau w ich wykonaniu brzmiał nad podziw dobrze.

 

Podsumowując – to była jedna z moich bardziej udanych wypraw muzycznych ostatnich lat. Marzę o takich właśnie inscenizacjach pokazujących prawdziwą siłę opery barokowej, która nie jest muzealną ciekawostką, a znakomicie trafia we współczesną wrażliwość, także wrażliwość młodych widzów i słuchaczy. Przedstawienie przygotowane przez Natalię Kozłowską dobitnie to pokazało i udowodniło. Mam nadzieję, że zarejestrowano choćby fragmenty, bo naprawdę było warto!

Platée – inscenizacje

2021, 4 i 5 listopada – Sala Koncertowa Akademii Muzycznej, Łódź 
Kierownictwo muzyczne – Marcin Sompoliński
Reżyseria – Natalia Kozłowska
Scenografia, kostiumy – Zuzanna Markiewicz
Ruch sceniczny – Agnieszka Łuczyńska

Wykonawcy
Soliści – studenci Wydziału Sztuk Scenicznych Akademii Muzycznej w Łodzi, uniwersytetu muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie, Haute École de Musique w Genewie:
Platée, nimfa (tenor) – Łukasz Baltazar Kózka/Paul Belmonte
Kitajron, król Grecji (bas) – Wojciech Sztyk/ Adam Kamieniecki
la Folie, Szleństwo (sopran) – Aleksandra Bednarz
Merkury ( tenor) – Mikołaj Zgódka
Jowisz (bas) – Maciej Wągrocki/ Piotr Sroślak
Momus (bas) – Michał Słowikowski
Junona (sopran) – Anna Mielczarek/Weronika Leśniewska
Clarine (sopran) – Anna Liakh
Tespis (tenor/sopran) – Mikołaj Zgódka/Magdalena Deptuła
Talia (sopran) – Maria Okońska
Amor (sopran) – Marta Pierzchała
Satyr (bas) – Kamil Guszczyński
Tancerze – studenci Instytutu Choreografii i Technik Tańca Akademii Muzycznej w Łodzi:
Magdalena Kowalewska, Magdalena Niełaczna, Kamil Olczyk, Karolina Stępniak
Chór Akademii Muzycznej w Łodzi
Międzyuczelniana Orkiestra Barokowa
dyr. Marcin Sompoliński

relacja – Platea na 200%

Platée

Platée – Platea

Comédie-lyrique lub ballet bouffon w trzech aktach z prologiem
muzyka Jean-Philipp Rameau
libretto Adrien-Joseph Le Valois d’Orville, adaptacja sztuki „Platée ou Junon jalouse” Jacques’a Autreau, na motywach zaczerpniętych z Pauzaniasza
premiera w Grand Mariège w Wersalu 31 marca 1745 roku podczas zaślubin delfina z infantką Hiszpanii; wznowienie w Académie Royale de Musique 4 lutego 1749 z librettem z poprawkami Ballota de Sauvot

Premierowa obsada
Prolog
Tespis (tenor) – La Tour
Talia (sopran) – Marie Fel
Momus (bas) – Albert
Amor (sopran) – Marie-Angélique Coupé
Satyr (bas) – Benoî
Żniwiarze – Cartou i Dalman
Satyry – Dumay, Dupré, Caillez, Feuillade
Menady – Carville, Rabon, Erny, Rosaly
Wieśniacy – Sandy, Camargo, Malter-3, Malter-C. Matignon, St Germain, Courcelle, Hamoche, Dangeville, P-Dumoulin, Beaufort, Théry, Puvigné, Duval, Bourgeois, Coraline-C., Gobbé

Balet
Platée, nimfa (tenor) – Pierre Jélyotte
Kitajron, król Grecji (bas) – François Le Page
la Folie, Szleństwo (sopran) – Marie Fel
Merkury ( tenor) – Jean-Antoine Bérard
Jowisz (bas) – Claude Chassé de Chinais
Momus (bas) – Louis-Antoine Cuvillier
Junona (sopran) – Marie-Jeanne Chevalier
Clarine (sopran) – Bourbonnois
Najada sopran) – Metz

Prolog
W królestwie Bachusa wieśniacy, satyry i menady żądają od Tespisa, wynalazcy komedii, nowych rozrywek. Talia, Momus i sam Amor wymyślają intrygę – śmieszny romans Jowisza.

Akt I
U podnóża góry Kitajron rozciągają się bagna otoczone starymi wierzbami. Merkury zstępuje z niebios, szukając sposobu, aby uspokoić Junonę, która powodowana zazdrością wznieca wichurę. Kitajron proponuje podstęp: Niech Jowisz udaje szaloną miłość do Platée, nimfy z żabiego rodu, a ten romans utrze nosa zazdrosnej królowej bogów. Przybywa Platea i zwierza się Kitajronowi ze swej frustrującej samotności. Na to przybywa Merkury z wieścią, że Jowisz pragnie złożyć hołd Platei. Nagła burza potwierdza zazdrość Junony, Platea nabrzmiewa szczęściem i wzywa mieszkańców bagna (Quittez, Nymphes, quittez).

Akt II
Merkury wysyła Junonę do Aten, sugerując jej fałszywy trop. Tymczasem wraz z Kitejronem obserwuje powodzenie swojego planu. Jowisz zstępuje z Olimpu prosto na bagno w rydwanie utworzonym z chmur. Platea zbliża się ostrożnie. Jednak okazuje się, że Jowisz przybrał postać osła. Platea go uwodzi, ten jednak zamienia się w puszczyka i odlatuje. Platea wpada w rozpacz i płacze… Wówczas Jowisz zstępuje w swej gromowładnej postaci i wyznaje jej miłość. Jowisz organizuje widowisko na cześć nowej ukochanej, a tymczasem na bagno przybywa Szaleństwo, które ukradło lirę Apolla. Intonuje arię o jego romansie z Dafne (Aux langueurs d’Apollon), potem ogłasza koronację nowej królowej (Je veux finir par un coup de génie). Platea tańczy w ekstazie.

Akt III
Junona wraca z Aten z pustymi rękami (Haine, dépit, jalouse rage!). Merkury radzi jej, żeby była cierpliwa. Nadchodzi orszak ślubny. Platea jest zaskoczona brakiem Hymenu i Amora. Tańce i śpiewy wloką się niemiłosiernie. W końcu pojawia się Momus przebrany za Amora, przynosząc jego dary: łzy, bóle i tęsknoty. Platea zauważa, że to są raczej cierpienia. Momus ofiaruje jej więc nadzieję, ale i ten dar denerwuje Plateę. Kitajron i mieszkańcy jego wsi dołączają do zabawy. Wszyscy tańczą, śpiewają i świętują „uroki Platei”. Jowisz jest zaniepokojony, ponieważ Junona nie nadchodzi. W końcu zazdrosna bogini przybywa z hukiem i przerywa imprezę, zrywając welon, który skrywał pannę młodą. Widząc Plateę, wybucha śmiechem. Bogowie wracają do swej boskiej siedziby, podczas gdy Szaleństwo pozostaje na ziemi i razem z innymi drwi z biednej Platei. Opuszczona i brzydka żabia nimfa samotnie rzuca się w bagno.

Inscenizacje

relacje – Platea na 200 %

Opery Rameau

Acante et Céphise albo La Sympathie

Adonis

Anacréon

Arueris

Les Boréades

Castor et Pollux

Les courses de tempé

Daphnis et Églé

Darsanus

L’Endriague

L’Enlévement d’Adonis

L’Enrôlement s’Arlequin

Le faux prodige albo La robe de dissension

Les fêtes d’Hébé albo Les Talens Lyrique

Les fêtes d’Hymen et de lAmour albo les Dioeux de l’Égypte

Les fêtes de Polymnie

Les fêtes de Ramire

La Guilande albo Les fleurs enchantées

Hippolyte et Aricie

Les Indes Galantes

Io

Les jardins de l’Hymen albo La rose

Linus

La lyre enchantée

Lysis et Délie

Naïs

La naissance d’Osiris albo La fête de Pamilie

Nélée et Myrthis

Les Paladines

Platée 

La princesse de Navarre

Le procureur dupé

Pygmalion

Roland

Samson

Sibaris

Les surprises de l’amour

Le temple de la Gloire

Zaïs

Zéphyre

Zoroastre