Ur. 25 września 1686 w Dijon
Zm. 12 września 1764 w Paryżu
Francuski kompozytor i teoretyk muzyki epoki baroku
Urodził się w Dijon w rodzinie organisty i pierwsze nauki pobierał u ojca. Następnie studiował we Włoszech (1701). Działał jako zawodowy muzyk, organista i kapelmistrz, w wielu francuskich miastach, m.in. Awinionie, Clermont-Ferrand, Dijon i Lyonie, aż w końcu w 1722 na stałe zamieszkał w Paryżu. Opublikował trzy zbiory miniatur klawesynowych (Pièces de clavecin, 1706–1728), 3 wielkie motety oraz 5 kantat świeckich. Najbardziej znacząca stała się jednak publikacja jego pierwszej pracy teoretycznej, Traktatu o harmonii sprowadzonej do jej zasad naturalnych, świadczącej o głębokiej wiedzy muzycznej.
W Paryżu Rameau podjął też współpracę z Alexisem Pironetem – poetą, dramaturgiem i autorem piosenek satyrycznych. To dzięki niemu poznał finansistę i mecenasa La Pouplinière’a, który zatrudnił go w swojej prywatnej orkiestrze i finansował przez wiele kolejnych lat.
Stosukowo późno, bo dopiero w 1733 roku, a więc po 50-tych urodzinach, Rameau wystawił swoja pierwsza operę, Hippolyte et Aricie. Wywołał tym kontrowersje i zarzuty o zbyteczne bogactwo i kunsztowność dzieła, co stało się zarzewiem „wojny estetycznej” pomiędzy „lullystami” o „ramistami”. Po pierwszej operze postały kolejne: Castor i Pollux (1737), Dardanus (1739), a także opery-balety Les Indes galantes (1735) i Les fêtes d’Hébé (1739), a w końcu komedia muzyczna Platée (1741). Ponieważ tragedia muzyczna stopniowo traciła popularność, Rameau publikuje jednoczęściowe opery, zwane acte de balet, z których największą sławą cieszył się Pigmalion (1748). Mierzył się również z tzw. pastorale héroïques (Zaïs, 1748, Naïs, 1749) i tragediami lirycznymi (Zoroastre, 1749). Równolegle z dziełami scenicznymi Rameau publikuje kolejne prace teoretyczne, m.in. Nouveau système de musique théorique (1726), Dissertation sur les differents méthodes d’accompagnement pour le clavecin ou pour l’orgue (1732), Démonstration du principe de l’harmonie (1750).
W latach 50-tych wystawienie La serva padrona Pergolesiego wywołało kolejny spór w świecie muzycznym, tym razem pomiędzy zwolennikami włoskiej opera buffa (buffonistami) a francuskiej tragédie lirique (antybufonistami). Rameau opowiedział się po stronie francuskich tradycjonalistów, którzy jednak przegrali tę kolejną „wojnę estetyczną”.
W ostatnich latach życia Rameau skomponował dwa wybitne dzieła sceniczne: komedie muzyczną Les Paladins (1760) i tragedię Les Boréades (1763), której jednak nigdy nie ujrzał na scenie.
Zmarł w 1764 roku, a w nabożeństwie żałobnym w kościele św. Eustachego uczestniczyło 1500 osób.
Słowa kluczowe: opera barokowa, opera francuska, Rameau