George Frideric Handel (ang.)
Ur. 23 lutego 1685 w Halle
Zm. 14 kwietnia 1759 w Londynie
Niemiecki kompozytor późnego baroku, pracujący przez ponad 40 lat w Anglii

Urodził się w rodzinie bez tradycji muzycznych, jako syn Georga Händla, cyrulika i chirurga na służbie księcia Sachsen-Weissenfelds. Kształcił się muzycznie dzięki protekcji księcia i na jego życzenie. Gry na organach i klawesynie uczył się u Friedricha Wilhelma Zaucha, muzyka i kompozytora. W 1702 roku został organistą w Halle, jednak w 1704 porzucił to stanowisko i udał się do Hamburga, gdzie podjął pracę w operze jako skrzypek i klawesynista. Zetknął się tam z kompozytorem i dyrektorem opery Reinhardem Kaiserem, który powierzył mu kompozycje pierwszej opery (Almira, 1705 – 20 wystawień).

W 1706 roku wyjechał do Włoch na zaproszenie Ferdynanda Medyceusza, księcia Toskanii. Zetknął się tam z zarówno z wybitnymi mecenasami muzyki (markiz Francesco Maria Ruspoli, kardynał Carlo Colonna, kardynał Benedetto Pamphili), jak i z wybitnymi muzykami włoskimi tego czasu (Arcangelo Corelli, Alessandro i Domenico Scarlatti). We Włoszech powstały dzieła religijne (Dixie Dominus, 1707), oratoryjne (Il trionfo del tempo e del disinganno, 1707, La Resurrezione, 1708), kantatowe (Aci, Galatea e Polifemo, 1708), a w końcu operowe (Rodrigo, 1707, Agrippina, 1709 lub 1710 – 27 wystawień). Włoskie dzieła Haendla święciły triumfy i świadczyły o szybkim przyswojeniu sobie przez kompozytora osiągnięć muzyki włoskiej, a zwłaszcza opery neapolitańskiej, do której nawiązywał zarówno w oratoriach, jak i w operach.

W 1710 Haendel opuścił Włochy i objął posadę dyrektora muzycznego na dworze Jerzego Ludwika, elektora Hanoweru. W 1711 po raz pierwszy przybył do Anglii, gdzie wystawił w Londynie operę Rinaldo (15 wystawień). Zachęcony sukcesem tego dzieła, powrócił do Londynu w 1712 roku i wstąpił na służbę hrabiego Burlington. Powstały kolejne opery: sielanka Il pastor fido oraz Teseo (1713) i Amadigli (1715). W 1713 roku kompozytor wstąpił na służbę królowej Anny Stuart (skomponował dla niej Odę na urodziny królowej Anny), a po jej śmierci stworzył Te Deum dla jej następcy, Jerzego I, dawnego elektora Hanoweru i protektora Haendla. Postała wówczas także Pasja wg Brookesa (1717) i Muzyka na Wodzie (1717)  dedykowana królowi. Od 1717 Haendel pracował dla Jamesa Brydgesa, przyszłego księcia Chandos, i zamieszkał w jego rezydencji w Cannons. Skomponował wówczas cykl 11 hymnów Chandos Anthems, a także maskę pastoralną Acis and Galatea i oratorium Esther (1718).

W 1719 roku powstała Royal Academy of Music – zainicjowane przez szlachtę i popierane przez króla towarzystwo muzyczne finansowane przez subskrypcję. Haendel został jego dyrektorem artystycznym, zaś administratorem mianowano Johna Jacoba Heideggera, pochodzącego ze Szwajcarii impresaria muzycznego. Pierwszą operą skomponowana przez Haendla dla Royal Academy i wystawioną w King’s Theatre był Radamisto, a zadebiutował w niej kastrat Senesino, który był przez wiele lat najwybitniejszym wykonawcą oper kompozytora. W kolejnych latach Haendel zatrudnił m.in. słynne primadonny Franceskę Cuzzoni, a później Faustynę Bordoni – rywalizujące ze sobą i silnie skonfliktowane śpiewaczki. Wystawiono m.in. Floridante, Ottona, Flavię (1722/1723), Juliusza Cezara (1723/1724, Tamerlana, Rodelindę (1725), Alessandra, Scipione (1726), Admeta, Riccarda I (1727), Siroe, Tolomea (1728).

Po śmierci Jerzego I (1727) tron objął jego syn, Jerzy II Hanowerski. W tym roku Haendel przyjął obywatelstwo brytyjskie. W 1729 roku wycofali się subskrybenci, a tzw. druga Akademia zatrudniła znakomitą śpiewaczkę Annę Stradę del Po. Wystawiono Lotaria (1729), Partenope (1730), Poro, Ezio (1731), Sosarme (1732) i w końcu Orlanda (1732/1733). W tym czasie grupa opozycyjnych wobec króla arystokratów pod przewodnictwem księcia Walii Fryderyka Ludwika powołała do życia konkurencyjne przedsięwzięcie pod nazwą Opera of the Nobility, zatrudniające kompozytora Nicola Porporę oraz angażujące wybitnych  śpiewaków, w tym wykradzionego Haendlowi Senesina i legendarnego Farinellego. Haendel, walcząc o słuchaczy, zatrudnił kastrata Carestiniego, skomponował i wystawił – tym razem w Covent Garden – kolejne arcydzieła, m.in.: Arianna in Creta (1734), Ariodante, Alcina (1735), Atalanta (1736), Arminia, Giustinia, Berenice (1737). W kwietniu tego roku kompozytor podupadł na zdrowiu i przeszedł pierwszy atak paraliżu, który leczył w Akwizgranie. W tym czasie nastąpiło bankructwo Opera of the Nobility, a Porpora opuścił Londyn.

Haendel powrócił na scenę King’s Theatre i wystawił Faramonda (1738) oraz Serse (1738), w którym zadebiutował kolejny genialny kastrat, Caffarelli. Ostatnie opery włoskie w dorobku Haendla to Imeneo (1740) i Deidamia (1741). Jednak już wcześniej kompozytor stworzył kilka genialnych oratoriów, m.in. Athelię (1733), Saula i Izrael w Egipcie (1739). W roku 1739 kompozytor wydał Concerti Grossi op. 6. W 1742 roku oratorium Mesjasz odniosło spektakularny sukces w Dublinie i Haendel postanowił zastąpić sezony operowe, sezonami oratoryjnymi. Londyńska publiczność zaczęła bowiem bardziej cenić oratoria w języku angielskim niż włoską operę. Powstały kolejne dzieła: Samson (1743), Semele (1744), Hercules, Belshazzar (1745), Judas Maccabaeus (1747), Solomon, Susanna (1749), Theodora (1750), Jephta (1752), The Triumf of the Time and Truth (1757, rozszerzona wersja młodzieńczego oratorium z 1707, z tekstem w języku angielskim).

W tym czasie pogarszał się stan zdrowia kompozytora i, mimo leczenia oraz operacji, Haendel utracił wzrok. Zmarł w Wielką Sobotę 14.04.1759 roku o ósmej rano, a sześć dni później został pochowany w opactwie Westminsterskim. W jego pogrzebie uczestniczyło 3000 osób.

Opery Georga Friedricha Haendla

Słowa kluczowe: Haendel, opera barokowa, opera włoska, oratorium