Giulio Cesare in Egitto HWV 17 – Juliusz Cezar w Egipcie
Drama per musica w trzech aktach
muzyka Georg Friedrich Haendel
libretto Niccolò Francesco Haym według Giacoma Frencesca Bussaniego
premiera w King’s Theatre na Haymarket w Londynie, 20 lutego 1724
Premierowa obsada
Giulio Cesare (alt-kastrat) – Francesco Bernardi, zwany Senesino; 1730 – Antonio Bernacchi
Cleopatra (sopran) – Francesca Cuzzoni; 1730 – Anna Strada del Pò
Cornelia (alt) – Anastasia Robinson
Sesto ( sopran) – Margherita Durastanti; 1725 – Francesco Borosinin( tenor)
Tolomeo (alt-kastrat) – Gaetano Berenstadt; 1730– Francesca Bertoli (alt)
Achilla (bas) – Giuseppe Maria Boschi
Nireno (alt-kastrat) – Bigonsi
Curio (bas) – Legarde
Akt I
Cesar podbija Egipt, jest witany triumfalnie (chór Viva, viva!; Presti omai). Małżonka pokonanego Pompejusza błaga Cesara o łaskę, jednak jest już za późno – Achilla, generał króla Egiptu Tolomea, demonstruje Cesarowi głowę pokonanego wroga. Cornelia mdleje, Cesar jest oburzony (Empio, dirò, tu sei). Uroda Cornelii wzrusza Achillę, zaś Curio, towarzysz Cesara wyznaje jej miłość. Cornelia rozpacza (Priva, son d’ogni conforto), jej syn zaś Sesto poprzysięga zemstę (Svegliatevi in core). Cleopatra dowiaduje się o śmierci Pompejusza i postanawia udowodnić bratu Tolomeo, że jest skuteczniejszym politykiem od niego (Non disperar, chi sà). Achilla opowiada Tolomeo o spotkaniu z Cesarem, sugerując, że powinno się go zabić. Tolomeo przychyla się do tej sugestii (Empio, sleale, indegno). Odbywa się ceremonia żałobna Pompejusza, której przewodzi Cesar (Alma de gran Pompeo). Przybywa na nią Cleopatra i podając się za powiernicę królowej Lidię, prosi o wsparcie Cesara dla Cleopatry przeciwko Tolomeo. Cesar jest zachwycony urodą Lidii (Non è si vago e bello). Clepatra triumfuje (Tutto può donna vezzosa). Cornelia przybywa, aby modlić się przy pomniku męża, a Sesto ponawia ślubowanie zemsty. Cleopatra obiecuje chłopcu wsparcie (Cara speme), twierdząc, że nigdy nie należy tracić nadziei (Tu la mia stella sei). Tymczasem Cesar i Tolomeo spotykaja się w królewskim pałacu, Tolomeo zaprasza Cesara do siebie, ten zaś mu nie ufa (Va tacito e nascosto). Sesto próbuje wyzwać Tolomea na pojedynek, zostaje jednak aresztowany i wtrącony – wraz z matką – do więzienia. Tam Achilla prosi Cornelię o rękę, zostaje jednak odrzucony. Matka i syn żegnają się na zawsze (duet Son nata a lagrimar).
Akt II
Cleopatra oczekuje Cesara, dla którego przygotowała przedstawienie. Jej powiernik Nireno wprawdza władcę do jej pokoi, ona zaś przebrana za Cnotę śpiewa dla niego (V’adoro pupille). Cesar nadal sądzi, że widzi Lidię i okazuje swój zachwyt (Se in fiorito ameno prato). Cornelia zostaje uwięziona w seraju króla i tam zalecają się do niej zarówno Achilla, jak i sam władca. Achilla zapowiada, że dziś jeszcze zgładzi Cesara i udaje się, by wypełnić tę misję. Tolomeo chce posiąść Cornelię, nie wahając się użyć siły (Si, spietata). Cornelia chce popełnić samobójstwo, jednak przybywa Sesto. Nireno ma odprowadzić Cornelię do haremu i zapowiada,że wpuści tam również Sesto, aby mógł on pomścić ojca. Cornelia odzyskije nadzieję (Cessa omai di sospirare). Sesto jest zdecydowany dopełnić zemsty (L’angue offesa). Cleopatra przygotowuje się na przyjęcie Cesara (Venere bella). Podczas schadzki przybywa Curio i zawiadamia Cesara o spisku. Kleopatra ujawnia swą tożsamość i umozliwia mu ucieczkę (Al lampo dell’armi). Cleopatra również obawia się o życie (Se pietà per me non senti). Achilla zapobiega zamachowi Sesta na Tolomea. Zawiadamia też króla, że Cesar wyskoczył z okna apartamentu Cleopatry wprost do morza i prawdopodobnie utonął. Oskarża królową o sprzyjanie Rzymowi. Domaga się ręki Cornelii, jednak król odmawia, wzbudzając gniew generała. Cornelia i Sesto rozpaczają, tym razem matka odwodzi syna od samobóstwa. Sesto wciąż planuje zemstę (L’aura che spira).
Akt III
Achilla postanawia opuścić króla i przejść na stronę Cleopatry. Rozpoczyna się bitwa (Sinfonia), w której zwycięża Tolomeo, biorąc siostrę do niewoli (Domerò la tua fierezza). Uwięziona Cleopatra rozpacza (Piangerò la sorte mia). Jednak Cesar przeżył i szuka swoich oddziałów (Dall’ondoso pergilo; Aure, deh, per pietà). Sesto i Nireno odnajdują śmiertelnie ranego Achilla, który oddaje im swój pierścień dowódcy zapewniający zwierzchnictwo nad oddziałami króla i otwierający wrota do pałacu (D’innalzar i frutti). Pierścien trafia w ręce Cesara, który wiedzie swoje oddziały do boju (Quel torrente). Sesto jest pełen nadziei (La giustizia ha sull’arco) Cesar wkracza do pokojów Cleopatry, uszczęśliwiając królową (Da tempeste il legno infranto). Tolomeo chce siłą posiąść Cornelię, jednak nadchodzi Sesto i zabija tyrana, uszcześliwiając tym matkę (Non ha più che tenere). Zwycięski Cesar triumfuje (Sinfonia). Cornelia wręcza władcy królewskie atrybuty, które zdobić będą teraz Cleopatrę (duet Caro!; Bella!).
Juliusz Cezar, na jakiego zasłużyliśmy
Słowa kluczowe: Giulio Cesare in Egitto, Haendel, opera barokowa, opera włoska