Dyrygent brytyjski (rocznik 1960), założyciel i dyrektor artystyczny zespołu Gabrieli Consort & Pleyers.
Znany specjalista wykonawstwa historycznego, a także entuzjasta pracy z młodymi muzykami. Dyrygował wieloma orkiestrami i chórami na całym świecie od lipska, po honk Kong i Sydney. Regularnie współpracuje z Saint Paul Chamber Orchestra i Kammerorchester Basel. Przygotowywał i prowadził wiele wykonań, m.in. w Teatro Real w Madrycie, Den kongeliege Opera w Kopenhadze, opera Comique, Vlaamse Opera i na Festiwalu w Vercier. W latach 2006-2012 Dyrektor artystyczny festiwalu Wratislavia Cantans. Wespół z Gabrieli założył wytwórnię płytową Winged Lion, która we współpracy z Narodowym Forum Muzyki wydała m.in. albumy z muzyka oratoryjną. Zdobywca nagród fonograficznych, m.in. BBC Music Magazine Award w 2012 (Grande Messe des Morts Berlioza) i 2014 (War Requiem Brittena), Diapazon d’Or 2013 (Eliasz Mendelssohna), Grammophone Award 2013 (A New Venetian Coronation 1595).
Galatea – Mhairi Lawson
Acis – Robert Murray
Damon – Jeremy Budd
Coridon – Tom Robson
Polyphemus – Ashley Riches Gabrieli Consort & Pleyers, dyr. Paul McCreesh
Wydawałoby się, że nie ma bardziej neutralnej i ponadczasowej dziedziny sztuki niż opera barokowa. Muzykolodzy i artyści jeszcze do niedawna spierali się o metodę wykonawczą, ale dziś już nikt nie kwestionuje tzw. wykonawstwa historycznego, polegającego na możliwie maksymalnej wierności dawnej praktyce zarówno przez grę na dawnych instrumentach (lub ich kopiach), jak i kultywowaniu – na ile to wiadome i możliwe – historycznej metodyki śpiewu.
A jednak nawet podczas koncertu przepięknej serenaty Haendla w jej najpopularniejszej dwuaktowej, anglojęzycznej wersji trudno uciec od współczesności i aktualnych problemów.
Nie wynikają one wprawdzie z warstwy muzycznej – w końcu Gabrieli Consort & Pleyers pod kierunkiem Paula McCreesha to znakomita formacja, bezbłędnie praktykująca wykonawstwo historyczne, grająca lekko, w zawrotnym chwilami tempie (uwertura!), a zaledwie 13-osobowy skład instrumentalistów, który wystąpił w Katowicach, w niczym nie ustępował znacznie liczniejszym orkiestrom – znakomita ekspresja, niebywała lekkość frazy, precyzja i czystość brzmienia. „Jak oni grają!” – chciało się wykrzyknąć już podczas pierwszych taktów.
Acis and Galatea – dyrygent i soliści w NOSPR 12.01.2018; fot. IR
Do wykonania serenaty McCreesh zaprosił solistów, którzy nie należą do popularnej europejskiej czołówki, choć wszyscy śpiewali świetnie. W piątkę tworzyli chór, który co prawda nie brzmiał jak potężne Haendlowskie chóry z jego późnych oratoriów, ale w tym kameralnym utworze był absolutnie wystarczający. Stosunkowo najmniej urzekająca była chyba Mhairi Lawson jako Galatea – śpiewała czysto i wdzięcznie (piękna aria pastoralna z towarzyszeniem fletu piccolo Ye verdant plains and woody mountains), ale w jej śpiewie, zwłaszcza w partiach dramatycznych, brakowało mi głębszej ekspresji. Lepiej spisywali się tenorzy – Robert Murray jako tytułowy Acis śpiewał bardziej ekspresyjnie, zwłaszcza w partiach lirycznych. Obaj pozostali tenorzy, dzielący pomiędzy siebie arie pasterzy Damona i Coridona mieli okazje do popisu głównie w akcie drugim. Publiczności najbardziej podobał się Ashey Riches jako groteskowy Polifem, może dlatego, że swój śpiew wzbogacił o całą serię malowniczych min, które postaci olbrzyma nadawały cechy niemal komiczne.
A przecież Polifem to nie zabawny wielkolud – w opisanym przez Owidiusza micie to potencjalny gwałciciel i faktyczny morderca, który bez pardonu niszczy szczęście i uczucie tytułowych kochanków. Kiedy wyznaje Galatei uczucie w arii O ruddier than the cherry i zostaje ze wstrętem odrzucony przez piękną nimfę, wygłasza swoje kredo: Cease to beauty to be suing! śpiewa, tłumacząc dalej, że mężczyzna nie prosi, tylko bierze to, co chce.
Na próżno Damon próbuje go przekonać w lirycznej arii: Would you gain the tender creature, śpiewając: Softly, gently, kindly treat her – to zresztą chyba najpiękniejsza aria w tej serenacie, wykonana przez Toma Robsona z zupełnie niebywałą ekspresją – miękko i czule, zgodnie z wymową tekstu. Polifem oczywiście wybierze przemoc, zabije Acisa i będzie napastował Galateę, którą uratuje dopiero ucieczka do morza.
Dla znających mity greckie, a zwłaszcza ich Owidiuszową wersję, nie jest tajemnicą, że zawierają one cały katalog i wszelkie rodzaje przemocy mężczyzn (bogów, herosów, ludzi) wobec kobiet (bogiń, nimf, zwyczajnych śmiertelniczek). Są one napastowane, porywane, gwałcone, poślubiane przemocą, okaleczane, a nierzadko na koniec zabijane. I nie dzieje się tak w kilku ekstremalnych historiach, ale niemal w każdej! Tak właśnie wygląda ta jedna z podstaw naszej europejskiej, grecko-rzymskiej tradycji kulturowej. Baza naszej cywilizacji. Czy prawa kobiet jako prawa człowieka to tylko wybryk historii? Czy równouprawnienie zniknie jak wiele innych przelotnych zjawisk, sprzecznych w swej istocie z ludzką naturą? Czy walka o równość płci jest z góry skazana na porażkę?
Takie właśnie niewesołe refleksje towarzyszyły mi w piątek podczas obcowania ze znakomitym wykonaniem pięknej Haendlowskiej serenaty. Ale to na szczęście całkiem pozamuzyczne smutki!
2023, 16 i 17 marca – Polska Opera Królewska, Teatr Królewski w Łazienkach, Warszawa
Wersja dwuaktowa (HWV 49a)
Kierownictwo muzyczne – Krzysztof Garstka
Reżyseria, reżyseria świateł – Natalia Kozłowska
Scenografia – Marianna Oklejak
Kostiumy – Paulina Czernek
Projekcje – Marek Zamojski
Przygotowanie zespołu wokalnego – Jakub Szafrański
Konsultacje choreograficzne – Joanna Lichorowicz-Greś
Wystąpili: Acis – Łukasz Kózka/Jacek Szponarski Galatea – Sylwia Stępień/Dorota Szczepańska Damon – Aleksander Rewiński/Sylwester Smulczyński Polyphemus – Paweł Michalczuk/Mikołaj Bońkowski Pasterze – Zespół Wokalny POK: Małgorzata Rudnicka, Maria Złotek, Marta Schnura, Joanna Talarkiewicz, Jakub M. Grabowski, Andrzej Klepacki, Paweł kowalewski, Mikołaj Zgódka, Samuel Ferreira, Grzegorz Żołyniak
Zespół Instrumentów Dawnych Polskiej Opery Królewskiej Capella Regia Polona
dyr. Krzysztof Garstka
