Ur. 25 września 1686 w Dijon

Zm. 12 września 1764 w Paryżu

Francuski kompozytor i teoretyk muzyki epoki baroku

Urodził się w Dijon w rodzinie organisty i pierwsze nauki pobierał u ojca. Następnie studiował we Włoszech (1701). Działał jako zawodowy muzyk, organista i kapelmistrz, w wielu francuskich miastach, m.in. Awinionie, Clermont-Ferrand, Dijon i Lyonie, aż w końcu w 1722 na stałe zamieszkał w Paryżu. Opublikował trzy zbiory miniatur klawesynowych (Pièces de clavecin, 1706–1728), 3 wielkie motety oraz 5 kantat świeckich. Najbardziej znacząca stała się jednak publikacja jego pierwszej pracy teoretycznej, Traktatu o harmonii sprowadzonej do jej zasad naturalnych, świadczącej o głębokiej wiedzy muzycznej.

W Paryżu Rameau podjął też współpracę z Alexisem Pironetem – poetą, dramaturgiem i autorem piosenek satyrycznych. To dzięki niemu poznał finansistę i mecenasa La Pouplinière’a, który zatrudnił go w swojej prywatnej orkiestrze i finansował przez wiele kolejnych lat.

Stosukowo późno, bo dopiero w 1733 roku, a więc po 50-tych urodzinach, Rameau wystawił swoja pierwsza operę, Hippolyte et Aricie. Wywołał tym kontrowersje i zarzuty o zbyteczne bogactwo i kunsztowność dzieła, co stało się zarzewiem „wojny estetycznej” pomiędzy „lullystami” o „ramistami”. Po pierwszej operze postały kolejne: Castor i Pollux (1737), Dardanus (1739), a także opery-balety Les Indes galantes (1735) i Les fêtes d’Hébé (1739), a w końcu komedia muzyczna Platée (1741). Ponieważ tragedia muzyczna stopniowo traciła popularność, Rameau publikuje jednoczęściowe opery, zwane acte de balet, z których największą sławą cieszył się Pigmalion (1748). Mierzył się również z tzw. pastorale héroïques (Zaïs, 1748, Naïs, 1749) i tragediami lirycznymi (Zoroastre, 1749). Równolegle z dziełami scenicznymi Rameau publikuje kolejne prace teoretyczne, m.in. Nouveau système de musique théorique (1726), Dissertation sur les differents méthodes d’accompagnement pour le clavecin ou pour l’orgue (1732), Démonstration du principe de l’harmonie (1750).

W latach 50-tych wystawienie La serva padrona Pergolesiego wywołało kolejny spór w świecie muzycznym, tym razem pomiędzy zwolennikami włoskiej opera buffa (buffonistami) a francuskiej tragédie lirique (antybufonistami). Rameau opowiedział się po stronie francuskich tradycjonalistów, którzy jednak przegrali tę kolejną „wojnę estetyczną”.

W ostatnich latach życia Rameau skomponował dwa wybitne dzieła sceniczne: komedie muzyczną Les Paladins (1760) i tragedię Les Boréades (1763), której jednak nigdy nie ujrzał na scenie.

Zmarł w 1764 roku, a w nabożeństwie żałobnym w kościele św. Eustachego uczestniczyło 1500 osób.

Opery Jeana-Philippe’a Rameau

Ur. 28 listopada 1632 we Florencji

Zm. 22 marca 1687 w Paryżu

Francuski kompozytor epoki baroku

Urodził się i wychował we Włoszech, w rodzinie młynarza Lorenza Lulliego. Do Francji przyjechał w roku 1646 jako podopieczny kawalera de Guide, wuja księżnej Anny Marii Ludwiki de Montpensier, kuzynki króla Ludwika XIV. Młoda księżniczka chciał doskonalić swój język włoski w kontaktach z trzynastoletnim Lullym. Szybko jednak dostrzeżono jego talenty artystyczne. Opieką otoczyli go pozostający na służbie książęcego dworu muzycy, tacy jak Nicolas Mètru, Nicolas Gigault, Francis Roberday i przede wszystkim Michel Lambert. Lilly uczył się gry na gitarze, skrzypcach i klawesynie, a także kompozycji, tańca i aktorstwa.

Po upadku Frondy i wygnaniu księżniczki w 1652 roku Lully wstąpił na służbę na dwór królewski, na którym – prawdopodobnie dzięki wpływom Lamberta – robił szybką karierę. W lutym 1653 tańczył u boku króla w Balecie nocy, a trzy miesiące później został mianowany nadwornym kompozytorem. Tworzył wówczas muzykę do dworskich baletów i sam w nich tańczył. W 1656 stworzył własny zespół  Les petits violons. Kiedy w 1661 król Ludwik XIV przejął pełnię władzy, mianował Lully’ego nadintendentem muzycznym i przyznał mu francuskie obywatelstwo. W kolejnym roku muzyk poślubił Madeleine Lambert, córkę swego nauczyciela. Podjął współpracę z Molierem, tworząc wespół z nim komedie-balety (m.in. Małżeństwo z przymusu, 1664, Grzegorz Dyndała, 1668, Mieszczanin szlachcicem, 1670).

Już w 1671 roku działalność zainicjowała Akademie d’Operas en Musique, która jednak zbankrutowała rok później. Lully wykupił ją i uzyskała od króla list patentowy przyznający mu dożywotnią wyłączność w tej sferze. Wystawiona w 1773 roku opera Cadmus et Hermione była pierwszą tragedią muzyczną (tragédie en musique lub tragédie lyrique), gatunkiem muzycznym stworzonym przez kompozytora. Była to swoista synteza opery włoskiej i francuskiego teatru klasycznego o oryginalnej i niespotykanej gdzie indziej formie. Współpracując z wybitnymi postaciami świata literackiego, Philippe’em Quinaultem (Alcesta, 1674, Thésée, 1675, Atys, 1676, Isis, 1677), a także Thomasem Corneille’em i Bernardem de Fontenelle (Psyché, 1678, Bellérophon, 1679) Lully odnosił sukcesy i utrzymywał stałe poparcie króla. Stał się niepodzielnym władcą muzycznego życia ówczesnej Francji i twórcą narodowej opery francuskiej. W 1681 uzyskał szlachectwo i został mianowany sekretarzem królewskim. We współpracy z Quinaultem wystawił jeszcze opery Phaéton, 1683, Amadis, 1684, Roland, 1685, Armida, 1686, a do libretta Jeana-Gilberta de Campistron – Acis i Galatée, 1686.

6 stycznia 1687 roku prowadząc Te Deum na cześć uzdrowienia króla, Lully uderzył się swoją ostro zakończoną dyrygencką laską w stopę i dwa tygodnie później zmarł wskutek zainfekowania rany.

Opery Lully’ego